Vanaf 2013 is Grauzone uitgegroeid tot het belangrijkste Nederlandse festival voor iedereen die van donkere muziek tussen cold wave en postpunk houdt. Waar het festival in de eerste jaren in Amsterdam plaatsvond en grote namen als Echo & The Bunnymen en The Fall op het affiche prijkten, vindt Grauzone de laatste jaren plaats in Den Haag en daarnaast met minder grote namen. Toch is er ook in 2023 genoeg fraais te ontdekken.
Aan Minuit Machine [foto hierboven] de eer om Grauzone te openen voor een op dit vroege tijdstip al bomvolle zaal. Het tweetal Françaises maakt vanaf 2013 zeer dansbare darkwave waarbij ze de laatste jaren meer de technokaart spelen. Beats en synthdame Hélène de Thoury vervult die rol met verve, waarbij zelfs tegen shoegazegeluiden aangeschurkt wordt. Het geluid is perfect maar vooral niet te hard afgesteld, zodat de bij tijden ietwat onhandig dansende Amandine Stioui ook vocaal haar graantje uitstekend meepikt in existentiële teksten. Daarnaast heeft ze nog tijd over voor elektronische percussie zodat de aandacht niet verslapt. Voor pure muzikale extase is het nog te vroeg, maar Minuit Machine komt aardig in de richting.
VR SEX [foto hierboven] klinkt op plaat als de laatste losgeraakte newwaveboei, een beetje stuurloos dus. Live laat het vijftal, waarvan het merendeel getooid met kekke zonnebrillen, er geen gras over groeien. Het geluidsvolume neigt bij tijden naar onprettig hard, zodat de lomp voortdreinende klanken onversneden binnenkomen. Zanger Noel Skum beweegt alsof hij zich voortdurend in een draaikolk bevindt, maar is vocaal prima in vorm. En hoewel het vloeken in de kerk van de postpunk is, laten de Amerikanen van VR SEX de muzikale geest uit de fles van The Gun Club komen. Niet actueel, wel heel fijn.
Het duo Tempers [foto hierboven] komt uit New York, maakte al eens een conceptplaat over architect Rem Koolhaas en speelt zalvende elfjeswave met invloeden uit krautrock en shoegaze. Er gebeurt niet zo heel veel op het schaarsverlichte podium, zodat je gerust de ogen kunt sluiten en bij tijd en wijle fijn kunt wegzweven. En dan vooral wanneer de veelvuldig naar de grond starende gitarist Eddie Cooper de registers opentrekt met beeldende gitaargeluiden. Behalve de niet op alle momenten zuivere zang van Jasmine Golestaneh en gitaar, komen de beats en synthgeluiden meestal uit een voorgeprogrammeerd doosje, zodat een uurtje Tempers lang genoeg is. Toch leggen ze een fijne, introverte sfeer neer.
Eveneens uit New York komt Sqürl. Je mag niet fotograferen, dus het optreden van een van de hoofdacts van Grauzone blijft een goedbewaard geheim. Filmregisseur-muzikant Jim Jarmusch en filmproducent Carter Logan voorzien een viertal korte films die de surrealistische filmmaker Man Ray tussen 1923 en 1929 maakte, live van een soundtrack en doen dat op zeer fraaie wijze. De muziek laveert tussen twanggitaargeluiden, gitaardrones, tapeloops, toetsen en percussieve drums. Toch is de zaal niet ramvol, maar wel gevuld met kwekkende mensen die niet voor de muziek komen. Die missen wel de schitterende symbiose tussen zwart-witbeelden uit vervlogen tijden en melancholieke klanken van het zeer geconcentreerd spelende tweetal. Sqürl is rond de avondthee een hoogtepunt van Grauzone en het totaaloptreden doet denken aan Man of Aran van British Sea Power uit 2009. Winterlandschappen, postrock, abstracte architectuur, zwembadtaferelen: het is zomaar een greep uit wat voorbijkomt tijdens een indrukwekkend optreden waar je langzaam maar zeker in meegetrokken wordt.
Bassist, zanger en volleerd zwartkijker William Maybelline van Lebanon Hanover [foto hierboven] klinkt als Joy Divisions Peter Hook die zijn basgitaar aan het opwarmen is. En dat is een compliment, want het klinkt gortdroog en grimmig. De nummers komen daardoor tevens enigszins schetsmatig over, maar de bariton van Maybelline klinkt topzwaar en gotisch. Net als bij andere bands vanavond zijn de kille beats voorgeprogrammeerd, maar desondanks niet minder ontzield. Daarnaast is daar nog de gitaarspelende en zingende femme fatale Larissa Iceglass, die vooral met haar ruimtelijke gitaarklanken de aandacht opeist. Alles komt geweldig samen in een met onontkoombare beats en Chameleons-gitaren opgesierd ‘Gallowdance’. De voorste rijen publiek gaan volledig op in de gitzwarte muziek, want ze dansen alsof de wereld vandaag vergaat.
Het is stervensdruk in de kleine zaal van Paard voor de Nederlandstalige cold wave van Ambassade [foto hierboven], dat in 2019 het sfeervolle album Duistre Kamers afleverde. Ze beginnen het sterke optreden met een aantal zangloze minimale electronummers met vindingrijke ritmes. Maar wanneer het tijd is voor songs van Duistre Kamers, is er geen houden meer aan. Het publiek danst zich euforisch de heupen stuk op prachtige uitvoeringen van bijvoorbeeld ‘Geen Genade’ of ‘Wat Voel je Nou’, waarin de drie bandleden geraffineerd stuivertje wisselen tussen heldere, analoge synths, een effectieve en stroperige basgitaar, treffend kale beats en zang zonder opsmuk. Ambassade had met dit weergaloze optreden met gemak de grote zaal aangekund.
A Place to Bury Strangers doet wat het moet doen met oorsplijtende psychedeliche noiserock. De stroboscopen en rookmachines maken overuren, en zanger-gitarist Oliver Ackermann begint tijdens het eerste nummer al met zijn gitaar te smijten. Ondanks de schade speelt hij door met een gehalveerde gitaarbody. De geluidsterreur wordt, net als bij voorgaande optredens, tussen het publiek voortgezet met tribale drums, alarmgitaren en zwaar overstuurde vocalen. Lomp maar effectief zijn de nummers van de laatste platen, die echter niet kunnen verhullen dat A Place to Bury Strangers zijn beste songs toch in de begindagen schreef. Zoals blijkt uit een allesverzengende uitvoering van ‘I Lived My Life to Stand in the Shadow of Your Heart’ van topplaat Exploding Head uit 2009.
Het is goed toeven in de danskelder van het gebouw The Grey Space in the Middle, waar Ofra [foto links] de juiste dj op de juiste plek is. De Rotterdamse neemt het enthousiast dansende publiek een uurtje op dwingende wijze mee op een stuwende en onontkoombare trip vol afwisselend kale en pruttelende beats, electro, new beat en donkere techno. De invloeden uit new wave zoals The Human League doen de rest. Ofra werd pas op het laatst aan het programma van Grauzone toegevoegd, maar haar uitermate goed op- en afgebouwde set is een hoogtepunt van het festival.